Ma pozornie prostą i jednolitą strukturę, wypełnia całą komórkę oprócz jądra, pomagając w jej stabilności. Może także przybierać formę ciekłą jak i żelu. Jest miejscem wielu ważnych reakcji chemicznych w komórce jak np. synteza białek, a także pierwsza faza oddychania. Pomaga w transportowaniu wszystkiego, co jest potrzebne wewnątrz komórki. Tak właśnie skrótowo można opisać cytoplazmę.
Czym jest cytoplazma?
Od strony właściwości, na cytoplazmę można patrzeć jak na roztwór koloidowy. Głównym składnikiem jest woda, co powoduje że jest bezbarwna i półprzezroczysta, a gęstość cytoplazmy jest niewiele większa właśnie od H2O. Dodatkowo, w cytoplazmie znajdziemy białka, lipidy, węglowodany oraz organiczne i nieorganiczne związki. Warto też dodać, że cytoplazma stanowi najczęściej większą część masy komórki. Obserwując pod mikroskopem można odnieść wrażenie, że cytoplazma to jedna wielka zupa cząsteczek potrzebnych do życia komórce. Jednak w rzeczywistości, twór ten nie ma jednolitej struktury. Wyróżnia się cytoplazmę podstawową (nazywaną także cytozolem) oraz siateczkę śródplazmatyczną (nazywaną retikulum endoplazmatycznym).
Cytoplazma podstawowa
Jest to po prostu płynny, bezpostaciowy ośrodek, w którym znajdziemy nie tylko rozpuszczone składniki mineralne, metabolity czy jony ale także zawieszone organelle. Woda stanowi 60-90% całego cytozolu, a drugim w kolejności zawartości składnikiem są białka, następnie węglowodany i lipidy. Jest to również rezerwuar dla jonów potasu, sodu i chloru. Cytozol jest miejscem gdzie zachodzi reakcja glikolizy (czyli procesów przemiany cząsteczek glukozy w cząsteczki pirogronianu), a także zachodzi tu eliminacji z aminokwasów grupy aminowej, czyli deaminacja. Częściowo natomiast zachodzą tutaj reakcję cyklu ornitynowego, syntezy nukleotydów i aminokwasów.
Siateczka śródplazmatyczna
Budowa siateczki to przede wszystkim błony cytoplazmatyczne, które tworzą system rurek i cystern przenikających przez cytozol, dzieląc cytoplazmę na obszary, w których mogą zachodzić różne reakcje chemiczne. Ze względu na to typ pokrycia błon, wyróżnia się retikulum endoplazmatyczne gładkie oraz retikulum endoplazmatyczne szorstkie, które pokryte jest rybosomami. Siateczka pełni ważną rolą w syntezie białek i lipidów oraz umożliwia przemieszczanie się związków chemicznych w obrębie komórki. Błony cytoplazmatyczne mają grubość około 7-10 nm.
Mobilność cytoplazmy
Cytoplazma w zależności od stanu nawodnienia i temperatury zmienia swój stan skupienia z płynnego na sztywny (koagulacja). Proces odwrotny, czyli przechodzenie z formy żelu do solu to peptyzacja. Dodatkowo można zauważyć trzy podstawowe typy ruchu cytoplazmy: rotacyjny, cyrkulacyjny i pulsacyjny.